Chronische moeheid en pijn

Fibromyalgie 
Deze vaak sterk beperkende aandoening wordt gekenmerkt door wijdverbreide pijn, vermoeidheid, en een laag energieniveau (1). Niet te onderschatten zijn de ook veel voorkomende mentale klachten die geschaard worden onder de term ‘wazig brein’ (brain fog, fibrofog), waardoor patiënten geen focus kunnen houden en vergeetachtig zijn, wat vaak nog meer impact op het leven van patiënten heeft dan de pijn en vermoeidheid (2). Nog altijd is er veel onduidelijkheid over de oorzaak van fibromyalgie, maar het wordt vaak gezien als een verstoorde functie van het centrale zenuwstelsel, waarbij pijnsignalen veel sterker binnenkomen dan bij gezonde mensen (3). Dat klinkt wellicht als iets dat weinig van doen heeft met het microbioom, maar er moet niet vergeten worden dat het zenuwstelsel in de darmen zeer uitgebreid is, en dat er een nauwe band tussen brein en darmen bestaat (4,5). Het is bovendien opvallend dat een groot tot zeer groot deel van de fibromyalgiepatiënten (30-75%) ook IBS klachten heeft (6). Daarnaast zijn er aanwijzingen dat er bij fibromyalgiepatiënten sprake is van bacteriële verstoring in de dunne darm (4,6) en is de mate waarin daar sprake van is gecorreleerd aan de intensiteit van de pijnklachten (7).

Myalgische encefalomyelitis (ME) en Chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS)
Deze aandoeningen worden vaak gezien als een en dezelfde aandoening. Deze aandoening heeft verwantschap met fibromyalgie, maar het zwaartepunt van het klachtenpatroon ligt anders. Patiënten met ME/CVS zijn vaak ernstig vermoeid, hebben geen verfrissende slaap, en ondervinden moeheid en malaise na lichamelijke inspanning (8). Maar ook zij hebben, net als fibromyalgiepatiënten, vaak last van pijn, neurologische klachten, en een ‘wazig brein’ (brain fog) (8). Anders dan fibromyalgie lijkt ME/CVS vaak te ontstaan na een virusinfectie, en ook bij ME/CVS is het immuunsysteem betrokken (9). Wellicht gedreven door het feit dat ME/CVS-patiënten meestal bij artsen van een andere discipline belanden dan fibromyalgiepatiënten (internisten i.p.v. reumatologen), is er, in tegenstelling tot fibromyalgie, de laatste jaren veel onderzoek te zijn gedaan naar de relatie tussen ME/CVS en het microbioom. Er blijken verschillen te vinden in de samenstelling en diversiteit van het microbioom tussen patiënten en gezonde personen (10). Bovendien zijn er indicaties in het bloed van patiënten van aanwezigheid van stofjes van bacteriële oorsprong waarvan bekend is dat het immuunsysteem er heftig op kan reageren (10,11) en wat vermoedelijk samenhangt met een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand (12). Daarnaast suggereert een studie waarin 60 ME/CVS-patiënten bacteriotherapie ondergingen (rectale inbreng van een bacteriecultuur) dat aanpassing van het microbioom een groot positief effect kan hebben; 70% van de patiënten werden beter (13).

Referenties

1. Clauw DJ. Fibromyalgia: A Clinical Review. JAMA. 2014;311:1547. 

2. Kravitz HM, Katz RS. Fibrofog and fibromyalgia: a narrative review and implications for clinical practice. Rheumatol Int. 2015;35:1115–25. 

3. Clauw DJ, D’Arcy Y, Gebke K, Semel D, Pauer L, Jones KD. Normalizing fibromyalgia as a chronic illness. Postgrad Med. 2018;130:9–18. 

4. Galland L. The Gut Microbiome and the Brain. J Med Food. 2014;17:1261–72. 

5. Zhu X, Han Y, Du J, Liu R, Jin K, Yi W, Zhu X, Han Y, Du J, Liu R, et al. Microbiota-gut-brain axis and the central nervous system. Oncotarget. 2017;8:53829–38. 

6. Othman M, Agüero R, Lin HC. Alterations in intestinal microbial flora and human disease. Curr Opin Gastroenterol. 2008;24:11. 

7. Malatji BG, Meyer H, Mason S, Engelke UFH, Wevers RA, van Reenen M, Reinecke CJ. A diagnostic biomarker profile for fibromyalgia syndrome based on an NMR metabolomics study of selected patients and controls. BMC Neurol [Internet]. 2017 [cited 2018 Feb 3];17. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5426044/

8. Bested AC, Marshall LM. Review of Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome: an evidence-based approach to diagnosis and management by clinicians. Rev Environ Health. 2015;30:223–49. 

9. Mensah FKF, Bansal AS, Ford B, Cambridge G. Chronic fatigue syndrome and the immune system: Where are we now? Neurophysiol Clin Clin Neurophysiol. 2017;47:131–8. 

10. Giloteaux L, Goodrich JK, Walters WA, Levine SM, Ley RE, Hanson MR. Reduced diversity and altered composition of the gut microbiome in individuals with myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome. Microbiome [Internet]. 2016 [cited 2018 Feb 4];4. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4918027/

11. Maes M, Twisk FNM, Kubera M, Ringel K, Leunis J-C, Geffard M. Increased IgA responses to the LPS of commensal bacteria is associated with inflammation and activation of cell-mediated immunity in chronic fatigue syndrome. J Affect Disord. 2012;136:909–17. 

12. Morris G, Berk M, Carvalho AF, Caso JR, Sanz Y, Maes M. The Role of Microbiota and Intestinal Permeability in the Pathophysiology of Autoimmune and Neuroimmune Processes with an Emphasis on Inflammatory Bowel Disease Type 1 Diabetes and Chronic Fatigue Syndrome. Curr Pharm Des. 2016;22:6058–75. 

13. Borody TJ, Nowak A, Finlayson S. The GI microbiome and its role in Chronic Fatigue Syndrome: A summary of bacteriotherapy. J Australas Coll Nutr Environ Med. 2012;31:3.